Roger Schmidt en de afbraak van een mythe.
Onze columnist Lucas Ursem kan nauwelijks geloven dat PSV de vier belangrijkste wedstrijden van afgelopen maanden allemaal verloren heeft. Benfica, Feyenoord, AS Monaco en Ajax waren allen beter dan PSV. De gedachten van Ursem gaan ook terug naar de wedstrijden tussen Ajax en Red Bull Salzburg in 2014. In die periode lijkt Roger Schmidt op de troon te zijn gezet. Ursem blikt terug en concludeert nu: Had Ajax maar gewonnen van Salzburg in 2014, opdat Roger Schmidt dan wellicht niet zo hoog op de troon was gezet in de wereld van het Nederlandse voetbal.
In de winter van 2014 kreeg Ajax in een tweeluik met Red Bull Salzburg een ongekend pak slaag, dat met een beetje fantasie een breuklijn genoemd kan worden in de Hollandse voetbaljournalistiek. De wanhoop van de Amsterdammers enerzijds en de angstaanjagende directheid van de Oostenrijkse energiedrankploeg anderzijds, zetten de Duitse ‘voetbal-Einstein’ Roger Schmidt op de kaart en gaven hem in Nederland een welhaast unieke status. Hoewel Salzburg in dezelfde Europese campagne na Ajax roemloos ten onder ging tegen FC Basel, zagen kenners het voetbal van Schmidt als een nieuw soort totaalvoetbal. Naar verluidt was er een flirt met de KNVB en in Amsterdam hadden de beleidsmakers ook wel oren naar een samenwerking met de ‘laptoptrainer’ avant la lettre.
Na een mislukt avontuur bij Bayer Leverkusen en bescheiden succes met het Chinese Beijing Guoan, lukte het PSV in het voorjaar van 2020 wél de Duitser te verleiden. Met vlijt, vasthoudendheid en een goed verhaal slaagden Toon Gerbrands en John de Jong erin de krabbel te bemachtigen van deze internationaal gewaardeerde én gewilde trainer. De vlag kon uit, want waar Schmidt training geeft, zou voetbal worden gespeeld op maar één helft: die van de tegenstander. Na het grauwe laatste jaar onder Van Bommel precies datgene waar voetbalminnend Eindhoven naar snakte.
Zoals altijd ging het begrijpelijke enthousiasme gepaard met torenhoge verwachtingen. Alles werd bovendien uit de kast getrokken om de oefenmeester te behagen. Zo kwam er een nagenoeg volledig Duitse staf en werd de selectie fors versterkt met onder meer goalgetter Eran Zahavi en ‘Weltmeister’ Mario Götze. Het Philips Stadion zou gaan deinen en dansen en Schmidt deed geen enkele poging het enthousiasme te temperen. Te pas en te onpas richtte Schmidt alvast zijn pijlen op ‘Super January’: de maand waarin PSV het op zou gaan nemen tegen alle directe concurrenten. Dan moest de ploeg (fysiek) geprepareerd en dan zóu de ploeg geprepareerd zijn. Zijn voetbalcomputer had dat immers berekend. Elke PSV-supporter had nog maar drie woorden in het hoofd: kom maar op! En wat kwam er veel. Veel, maar niet datgene wat beloofd was. Niet datgene wat men verwachtte en eigenlijk ook niet eens een fractie ervan. Een overzicht van anderhalf jaar Schmidt aan de hand van drie pijlers: tactiek, communicatie en wisselbeleid.
Tactiek
Een vraag die steeds prangender wordt, is in hoeverre Schmidt flexibel is als het om tactiek gaat. Vorig jaar opteerde de coach voor zijn heilige 4-2-2-2-variant, waarin letterlijk én figuurlijk een centrale rol was weggelegd voor Pablo Rosario. Deze constatering op zich is al een Nobelprijs voor de Onkunde waard en verklaart daarnaast voor een aanzienlijk deel waarom het PSV vorig jaar niet lukte ook maar één wedstrijd van begin tot eind te domineren en vroegtijdig in het slot te gooien. Of het nu Sparta-thuis of Fortuna-uit was, altijd slaagden de tegenstanders erin lang in de wedstrijd te blijven of zich uit een ogenschijnlijk kansloze situatie terug te knokken. En altijd waren de spelers ‘moe’, de competitie ‘moeilijk’ en de tegenstander ‘stug’. Maar zal Herr Schmidt begrijpen hoe de PSV-meetlat streepjes zet? Juist als de wedstrijd erom vraagt, weet een goede trainer met tactische aanpassingen én het PSV-materiaal tot zijn beschikking een wedstrijd om te draaien en wedstrijden tegen budgettaire kleintjes simpel door te slikken. Mensen, verlicht ons: kan iemand zich herinneren wanneer PSV voor het laatst speelde zoals PSV hoort te spelen? Want op een aantal helften en opvliegingen na, lukt dat al anderhalf jaar niet. PSV blijft vleugellam, Zahavi blijft met zijn rug naar het doel spelen en inmiddels heeft de ploeg net zoveel tegendoelpunten als PEC Zwolle geïncasseerd.
Met de meer ‘Hollandse’ 4-3-3-variant leek Schmidt dit seizoen enigszins te zwichten voor de roep om meer schoonheid, maar wie de ploeg nu ziet spelen komt bedrogen uit. Schmidt lijkt nog steeds chaos te willen creëren in de as van het veld, maar creëert niets anders dan gemak voor tegenstanders die niet willen voetballen en chaos voor de rood-witten zelf. Benfica was zo’n tegenstander. Portugezen: je voelt je als Nederlandse ploeg altijd superieur maar het eindresultaat is bijna altijd inferieur. Jorge Jesus, de trainer van Benfica, toonde aan tactisch wél plooibaar te zijn en -jawel- het centrum simpelweg dicht te metselen. Onze keuzeheer zei na de wedstrijd dat hij wilde blijven voetballen omdat dat in andere wedstrijden ook gewerkt had. Maar serieus: dit was dus geen wedstrijd als alle anderen. En dus werken korte corners en trechtervoetbal niet tegen een muur van resultaatvoetballers. En dus verspeelde PSV totaal onnodig een CL-ticket. Detail: Benfica speelde ruim 60 minuten met 10 man (!)
Vanuit een andere invalshoek liet Schmidt ook afgelopen zondag tegen Ajax zien gewoon niet buigzaam te zijn als het om tactisch ingrijpen gaat. PSV liep met de tong op de schoenen en speelde na 60 minuten een verloren wedstrijd. De tent borgen en een kleine nederlaag slikken, denk je dan. Maar nee: Schmidt brengt Guti en Mauro. Het is inmiddels gewoon niet opportunistisch meer te zeggen dat elk fundament voor herkenbaar en logisch voetbal in elke zin ontbreekt. Iets wat bijvoorbeeld Kees van Wonderen bij Go Ahead Eagles wel lukt en dus níets met geld te maken heeft. Het begint met een realistisch plan, niet met pieken.
Communicatie
Gelijkspelen tegen ADO Den Haag en zeggen dat het onderschat elftal is. Rosario voortdurend lauweren en een ‘top level player’ noemen. Kansloos verliezen in De Kuip en zeggen dat je meer had verdiend. Verliezen van Willem II en zeggen dat je het beste PSV in tijden hebt gezien. Het zijn geen sprookjes van de broertjes Grimm maar keiharde statements van hun landgenoot Roger Schmidt. Vraag hem of hij vindt dat PSV moet domineren in het Philips Stadion en hij reageert verongelijkt en geïrriteerd. En wat te denken van zijn gorillagevechtjes met ijdeltuit Bas Nijhuis? Hoewel niet essentieel en bepalend: het maakt dat mensen een hekel aan PSV krijgen en -nog erger- lachen om wat er Eindhoven gebeurt. En hoeveel pijn het ook doet: het is volkomen logisch en als het PSV’ers niet zo krenkte, zouden ze ook kraaien van plezier. En hoe zou dat nou gaan, zo’n maandagochtend op de burelen van het Philips Stadion? Een dag nadat je op een hoopje wordt gespeeld en de hoofdtrainer stelt dat je maar 20% kans op de titel hebt? Praat je dan verder over contractverlenging of kijk je samen de wedstrijd tegen Go Ahead Eagles even terug voordat je aan de koffie begint? Want Roger: we hebben vorig seizoen 16 punten minder verzameld dan Ajax. Niet zes…
Wisselbeleid
Er is genoeg over gezegd en geschreven. Zoveel, dat het lijkt alsof Schmidt niets anders doet dan onverklaarbaar wisselen. Dat klopt. Althans: gedeeltelijk. Want Schmidt wisselt soms ook niet. Vooral op het moment dat iedereen het juist wel verwacht. Gewone stervelingen die geen voetbalwetenschap bedrijven maar varen op hun kritisch vermogen, zien onze hoofdtrainer elke week wisselfratsen uithalen die gewoonweg niet te begrijpen zijn. Zij zagen de vorige jaargang dat de thuiswedstrijd tegen Olympiakos smeekte om fris bloed. Roger deed niets en we werden uitgeschakeld. Dat het vorig seizoen in en tegen Twente en Heerenveen best aardig ging tot Schmidt de beste spelers eruit haalde. En wat te denken van Feyenoord-thuis, de wedstrijd die onlangs met liefst 4-0 verloren ging? Uiteraard wist Schmidt te vertellen dat PSV een Europese week achter de rug had en daardoor niet meer ‘fresh’ was. Zo overtuigend dat je bijna zou vergeten dat de Rotterdammers diezelfde week ook Europees speelden. Nog meer zout in de wond: waarom -in godsnaam- speelde Bruma afgelopen weekend waar iedereen Vertessen verwachtte? En waarom speelde Bruma na rust nog steeds? En trouwens, beste mede-supporters, valt het jullie ook op dat de spelers van PSV voortdurend geblesseerd en niet okselfris zijn? Zo niet: bekijk de opstellingen en resultaten in de reeds besproken Super January-maand even terug. Schmidt zegt te wisselen om spelers fit te houden of te laten geraken. Maar wie goed kijkt, ziet dat hij juist wisselt omdat juist dit maar niet lukt. De lijst van voorbeelden is lang.
Een grapje maken over je eigen club kan louterend werken. Het wordt echter een uitdaging als je PSV-hart tranen plengt uit pure wanhoop. Omdat de sportieve en daarmee financiële toekomst ongewis is door pure onkunde die overduidelijk is maar toch niet serieus lijkt de worden genomen door de beleidsmakers. Het klinkt cynisch, maar enkel en alleen bij PSV lijkt contractverlenging voor Roger Schmidt logica. Waarom kreeg hij überhaupt niet alleen de sleutel maar ook de volledige leiding over de verbouwing? Iets wat zeker met de wetenschap van nu niet meer te verdedigen lijkt.
Had Ajax maar gewonnen van Red Bull in 2014 of hadden ze maar een andere ploeg geloot. Het zijn in deze donkere dagen kwellende en onmogelijke gedachten. Want de geest raakte immers wel uit de fles en de mythe Roger Schmidt werd geboren. Een mythe die stoelde op twee overwinningen op een Ajax dat speelde met Lerin Duarte, Lesley de Sa en Ricardo van Rhijn. Een mythe bovendien die de Duitse trainer door zijn eigen falen in rap tempo genadeloos afbreekt. Want sinds zijn aantreden laat Roger Schmidt in niets zien een toptrainer te zijn. En, oh ja, voor we het vergeten: vijf maanden voordat Red Bull Ajax bij de lurven pakte, lukte het PSV de Amsterdammers met 4-0 te verslaan…
Lucas Ursem
